Het nieuwe jaar is al niet meer zo nieuw. Om met de schrijver Gerrit Komrij te spreken: het is al beduimeld, net als met vers gesteven lakens en nieuwe schoenen is eigenlijk na één dag de sensatie er al vanaf. Toch blik ik nog even terug op 2022 en deel ik graag met u – weliswaar ietwat later dan andere jaren – mijn top 5 met bijzondere wc-ervaringen van het afgelopen jaar. Want tradities zijn nu eenmaal tradities.
Eind 2021 bracht ik het goede nieuws dat Amsterdam 1 miljoen heeft vrij gemaakt voor meer openbare toiletten. Misschien is veel tijd opgegaan aan planvorming of heb ik iets gemist, resultaten zag ik in 2022 nog niet voorbij komen.
Wel was er ophef over een publieke toilet op de Noordermarkt. Protest van omwonenden tegen de plannen, bracht een tegenreactie teweeg. Amsterdam werd juist opgeroepen haast te maken met het plaatsen van voor iedereen toegankelijke, openbare toiletten, te beginnen op de Noordermarkt.
De opstellers van de petitie ‘Graag wél een openbaar toilet op Noordermarkt’ wijzen op het nog steeds chronische gebrek aan openbare toiletten in Amsterdam. Vooral voor iedereen die geen gebruik kan maken van een plaskrul, of mensen met blaas- of darmproblemen is dat een onwenselijke situatie. Als Amsterdam daadwerkelijk zo inclusief en gastvrij is als de stad zich laat voorstaan, moet ze haast maken met het plaatsen van voor iedereen toegankelijke openbare toiletten, aldus de opstellers van de petitie.
Natuurlijk behoor ik me als toiletblogger te mengen in dit publieke debat. Dus dat werd een ingezonden brief in Het Parool. U begrijpt aan welke kant ik sta. Maar omdat gebruik moeten maken van een openbaar toilet al erg genoeg is, wilde ik het vrolijk houden. Vandaar mijn oproep: maak iets moois van dat toilet, biedt een fijne ervaring en leer van goede voorbeelden.
Want die zijn er genoeg. Denk aan de publieke toiletten van Friedensreich Hundertwasser in het Nieuw-Zeelandse Kawakawa. Het zijn werelds meest gefotografeerde wc’s. De kunstenaar ontwierp ze in 1999, in zijn typische stijl met golvende lijnen, onregelmatige keramische tegels, geïntegreerde sculpturen, gerecyclede materialen, gekleurd glas, zelfs een levende boom is verwerkt in het ontwerp. Hoe mooi kan je het hebben.
Helaas heb ik die van Hundertwasser zelf (nog) niet gezien en daarom staat hij ook niet in mijn top 5. Wel op mijn lijstje een ander mooi voorbeeld: de Weense toiletten van de architect Adolf Loos. Die bezocht ik wel in 2022.
Mijn Top 5
Nummer 1. Toilet van Adolf Loos
Het publieke toilet van architect Adolf Loos uit 1901 bevindt zich in de Weense binnenstad. De 3 meter hoge ondergrondse ruimte oogt als een kathedraal. De fraai vormgegeven wc-cabines met mahoniehouten panelen, deuren van ondoorzichtig glas en mozaïeken tegelvloer geven de ruimte een warme chique. Het Weense voorbeeld is bovendien een bewijs hoe goed het zou zijn als de toiletjuffrouw, -meneer of -persoon terugkeert. Want na ruim 100 jaar ziet de publieke toiletvoorziening van Adolf Loos er nog steeds goed uit en functioneert deze als vanouds.
Nummer 2. De wc-fauteuil
Een mens brengt per jaar zo’n 43 uur door op het toilet. Reden te meer om het verblijf daar een beetje prettig te maken. Deze rode troon – zoals de fauteuil genoemd wordt op TikTok – oogt comfortabel. Misschien wel te comfortabel.
De wc-fauteuil prijkt overigens ook op de voorkant van Lords verjaardagskalender. Een goede raad aan iedereen die er daar een van heeft weten te bemachtigen: wees er zuinig op. De kalender wordt vast een collector’s item.
Nummer 3. Bierfust-urinoir
Bier drinken wordt opeens een rare bezigheid als je je bedenkt dat iemand eerst een fust bier leegdrinkt, om vervolgens alles er weer in terug te pissen.
Natuurlijk hebben deze pisbakken in de vorm van bierfusten er niks mee te maken, maar toen ze op mijn pad kwamen, moest ik toch denken aan het Amsterdamse studentencorps. Vrouwen werden daar uitgemaakt voor ‘sperma-emmers’. Beslist een dieptepunt van 2022. Overigens, wat een geluk dat de vrouwen die avond traditioneel gescheiden van de mannen doorbrachten. Je wordt dan wel uitgescholden voor hoer en sperma-emmer, later kan je gewoon zeggen dat je niks hebt gehoord.
Nummer 4. Functionaliteit voorop
Deze aanwijzing zag ik in Museum Arnhem. Functionaliteit staat hier voorop. Op de aanwijzingsbordjes richting wc vind je geen mannetjes, vrouwtjes of er-tussen-in-typjes. Niet de identiteit van de gebruiker staat centraal, ook wordt geen genderneutraliteit nagestreefd. De aanwijzigingen geven aan wat je kunt verwachten. Snel en simpel krijg je uitsluitsel over de functionele voorzieningen die hier aanwezig zijn: een wc-pot en een pisbak.
Nummer 5. De wereld van Sisi
Met deze wc doe ik de deur dicht van mijn top 5 2022. De toiletdeur met suikerzoet, zacht groen pastelkleurig behang vol gouden rozetten trof ik aan in een museum in Wenen. Onmiddellijk moest ik denken aan Sisi. Wenen is immers haar stad. De deur bleef gesloten. Hoe de wc-wereld achter de deur er uitziet, blijft een raadsel. Ik laat het geheel aan uw fantasie over.
Tot slot, wens ik u alle goeds in 2023. Maak er een mooi jaar van!