Lord B.

Het klinkt als een carnavalskraker ‘Weet je wat ik wel zou willen zijn, een bloemetjesgordijn’, maar dat is het niet. Vanaf vorige week is de GreenPee – plantenbak annex urinoir – een Amsterdamse werkelijkheid.

De eerste groene urinoirs staan vlakbij het Rembrandtplein, in de Schapensteeg. Tijdens een telling bleek dat in de steeg iedere nacht 45 keer geplast wordt. Met het experiment van de GreenPee hoop de gemeente wildplassen te verminderen, zonder dat plaskruizen het straatbeeld ontsieren. Overdag kijk je aan tegen een miniplantsoen met bodembedekkers, siergrassen, hortensia’s en geraniums, en tijdens uitgaansnachten staat de bak open als urinoir. Mannen kunnen er hun plas doen, zonder een boete van 140 euro voor wildplassen te riskeren.

Duurzaam en circulair 
Het groene circulaire urinoir is bedacht door Urban Senses. Er kunnen 300 plasbeurten in worden opgevangen. De belofte van een duurzaam ‘circulair urinoir’ doet vermoeden dat de planten groeien op het geloosde vocht, maar dat is (nog) niet het geval. Regenwater zorgt voor de planten. De urine wordt opgevangen in een bak met (geurabsorberende) hennepvezels die na compostering inzetbaar is als  meststof voor het groen in de buurt. Dus ‘circulair’ met een ruime bocht.

Dames
Voor vrouwen met hoge nood wordt een andere oplossing gezocht. Volgens onderzoek is dat hooguit 5 procent van de illegale plasbeurten. U denkt dan vast – net zoals ik: hoe is dat onderzocht? Ik weet dat onderzoek onder Amsterdammers uitwijst dat maar 8% van de vrouwelijke respondenten weleens een toilet in de openbare ruimte gebruikt, tegenover 42% van de heren. Maar onderzoek naar illegale plasbeurten van dames? Het is vast maar een klein percentage dames dat betrapt is, zoals Geerte Piening. En stel je bent bevrijd van je plas op illegale wijze, dan wil je daar niet meer aan worden herinnerd, laat staan dat je een diepte-interview afgeeft voor onderzoek.

Uitschieters
Het onderzoek ‘Wildplas-experimenten in de Schapensteeg’ vanuit Universiteit Twente geeft uitsluitsel. Naast het verzamelen van kwalitatieve data zijn camerabeelden gebruikt om het gedrag van wildplassers te observeren. Het onderzoek richtte zich op de grootste overlastveroorzakers: mannelijke wildplassers. Het aantal vrouwelijke wildplassers is niet goed bijgehouden. Uiteindelijk is ingeschat dat er  1 tot 3 vrouwen per avond wildplassen, met af en toe uitschieters van 4-5 vrouwen per avond.

Toekomst
Binnenkort – zo kondigt de gemeente aan – komt er een volautomatisch en zelfreinigend toilet voor iedereen op het Rembrandtplein. Gaat het dan toch nog lukken met Amsterdam en de openbare toiletvoorzieningen?
Okee, er is ons nooit een rozentuin beloofd. Maar met deze plantenbak annex urinoir gaan we de goede kant op. Het klinkt in ieder geval hoopvol.
De komst van de nieuwe burgemeester Femke Halsema versterkt dat gevoel. En ik ben niet de enige die er vertrouwen in heeft. Julia Wouters, auteur van De zijkant van de macht, over vrouwen in de politiek, merkt in Het Parool op: ‘Ik weet niet of de burgemeester er over gaat, maar hopelijk gaat ze ervoor zorgen dat er ook openbare toiletten voor vrouwen komen. Ze zal in elk geval niet, zoals een rechter deed, zeggen dat vrouwen maar in een plaskrul moeten gaan’.
Misschien moet Femke haar ambtenaren binnenkort toch eens laten praten met Marian Loth, dé Nederlandse toiletonderzoeker en industrieel ontwerper aan de TU Delft. Want een groene versie van haar damespissoir Lady P. is helemaal geen slecht idee!

Lees meer over het succes en de neergang van het damespissoir. 

Meten is weten. Zie ook de case study naar het beïnvloeden van specifiek probleemgedrag in een uitgaansgebied van Randy Bloeme, ‘Wildplas-experimenten in de Schapensteeg’ (2016) masterscriptie onderzoek vanuit DSP/Universiteit Twente. 

En meer weten over de mogelijke GreenPee’s zie Urban Senses.

Eind jaren ‘90 leek er een frisse wind op te steken op het sanitaire dames front. De Nederlandse industrieel ontwerper Marian Loth ontdekte bij haar afstuderen dat 90% van de vrouwen contact vermijdt met de toiletbril in openbare gelegenheden, en het dus ‘zwevend’ gebruikt.

Lady P.
In 1998 ontwierp zij het damespissoir model Lady P. Het urinoir heeft wat weg van de variant voor heren, maar een langer en spitser opvangbekken en hangt wat lager. Het model werd geadopteerd door De Sphinx. Uiteindelijk produceerde de sanitairfabrikant er een paar honderd. Schiphol was een van de eerste locaties waar vrouwen staand konden plassen. Lady P. heeft Amsterdam nooit bereikt.

In ongenade
Lady P. werd geen commercieel succes. Jaren later legt Loth in een interview voor de website van TU Delft uit waarom het damesurinoir in ongenade raakte. ‘De uitvinding is te snel op de markt gebracht. Mensen begrepen toch niet goed wat ze er mee moesten. Daarbij komt dat mijn idee niet goed is uitgevoerd. Ik wilde de urinoirs van elkaar scheiden met schuine schotten, om wat privacy te creëren. Maar de afnemers zijn verder gegaan dan dat en stopten de Lady P.’s in hokjes. Een deel van het voordeel verdwijnt dan.’

Op de expo in het Cube design museum – waar de Lady P. te zien was – hing een handleiding waarop uitgelegd wordt hoe dames de pissoir moeten gebruiken. Zie links.

Topmodel
De reputatie van haar uitvinding verslechterde nog meer toen de spoeling van een van de damesurinoirs niet goed bleek te werken in een nieuwe Duitse disco die met de Lady P. wilde scoren. ‘Een topmodel, dat voor de inhuldiging van de disco was ingehuurd, stond tot haar enkels in het water.’

Geldkwestie
Ze kan er inmiddels smakelijk over vertellen. Dat er zo weinig openbare toiletten voor vrouwen zijn, is volgens toiletdeskundige Loth vooral een geldkwestie. ‘Zo’n toilet is ingewikkelder om te bouwen dan een plaskrul. Er moet een gebouwtje geplaatst worden, er moet stromend water zijn en het toilet moet worden aangesloten op het riool’, vertelt ze.

Loth promoveerde in 2016 op ‘Hygienic Train Toilet’. ‘Mijn doel is om een hygiënisch toilet te maken waar mensen graag gebruik van maken.’
Vorig jaar augustus presenteerde de NS een nieuwe trein met een door haar ontworpen toilet. Uniek is dat er naast een normaal toilet ook een urinoir voor mannen is. Volgens de promovenda, wiens onderzoek deels door de NS is gefinancierd, zorgt de pissoir ervoor dat de toiletpot schoner blijft en het toiletbezoek voor vrouwen en ouderen aangenamer wordt.
De pissoirtrein is de eerste van een reeks dubbeldekkers uit de jaren negentig die nu gemoderniseerd worden. In 2020 moeten 81 van zulke dubbeldekkers met urinoir rondrijden.

Allerlaatste
Dames die de Lady P. nog eens willen uitproberen, moeten daarvoor naar het faculteitsgebouw van Civiele Techniek en Geowetenschappen. Daar staan de allerlaatste twee exemplaren.

 

Op het publieke sanitaire front wordt flink gediscrimineerd. Thuis valt er meestal niets te kiezen. Maar in de wereld van het openbare toilet – met uitzondering van de genderneutrale wc – wordt een scherp onderscheid gemaakt tussen dames en heren. Stereotypen en clichés worden daarbij niet geschuwd.

Niet bekeken
Ook wel begrijpelijk. Want vrouwen willen graag droog zitten, niet gestoord door mannen die naast de pot pissen en de wc smerig achterlaten. En mannen gaan – als er dan toch wat te kiezen valt – voor de ‘heren’. Want een urinoir is gemakkelijker en sneller. Bovendien zijn er heel wat die de voorkeur geven aan een afgesloten ruimte. Ze willen niet bekeken worden. Niet door dames, laat staan door andere heren.

Kiezen
Maar als er wat te kiezen valt, moet wel duidelijk zijn waartussen.

Ladies, gents, hombres, mujeres, dames, heren, M of W. De meeste tekstbordjes laten niets te raden over. Die maken de keuze gemakkelijker. De icoontjes van mannetjes en vrouwtjes vragen al wat meer van de gebruiker. Want kiezen betekent uitsluiten en afstrepen.

Hoge hak
Ga je voor de een of kies je voor de ander? Stereotypen over mannelijkheid en vrouwelijkheid helpen daarbij. Dames dragen een rok en meneer een broek. Mannen zijn macho’s met brede schouders en vrouwen frêle met wespentailles en pronte boezems. Alle clichés komen voorbij. Waarbij de een wat meer tot de verbeelding spreekt dan de ander. De poes en de haan. De pijp tegenover de schoen met hoge hak. De potloodventer met regenjas en hoed en de dame bewapend met paraplu. De roodgeverfde mond en de snor. Of een tekstballonnetje met weinig tekst en een waar een heel kippenhok achter schuil gaat. Wat doe je dan? Bevestig je het vooroordeel of ga je er dwars tegenin?

“Er zijn twee dingen die iedereen nodig heeft. Het eerste is het idee hebben dat je een bijdrage levert aan de wereld. En het tweede is wc-papier”, merkt grootvader Isaac Block op tegen een jonge rabbijn in Hier ben ik van Jonathan Safran Foer. Het klinkt als een eeuwenoude Joodse wijsheid. Maar dat kan helemaal niet, want wc-papier raakte pas na de Tweede Wereldoorlog ingeburgerd.

Schrijfwaren
Eind 19de eeuw kocht je toiletpapier bij de kantoorboekhandel. Tussen ‘handels- en dienstenveloppen, de gelijnde en ongelijnde post- en schrijfpapieren, en de verlovings-, huwelijks-, uitnoodigings- en visitekaarten in de nieuwste modellen’ werd volop geadverteerd. Zo prijkt op een advertentiepagina in de Middelburgsche courant van 10 januari 1895 reclame voor ‘Closet papier, best en goedkoopst, bij boekhandel Smits’.

Aambeien
Het Amsterdamse Fabrieksdepot van Papier, Enveloppes, Schrijf- en Kantoorbehoeftes S. Rüdesheim aan het Rembandtplein adverteerde in 1881 als eerste in Nederland met closetpapier. Het luxeproduct was over komen waaien uit de Verenigde Staten en werd gepresenteerd met een medicinaal tintje. Volgens een advertentie in Het Nieuws van den Dag van 2 juli 1883 ontstaan aambeien ‘door het gebruik van oud, beschreven of bedrukt papier; de inkt is schadelijk. Derhalve gebruike men het chemisch zuiver CLOSET-PAPIER, hetwelk tevens nooit verstopping in afvoerbuizen kan veroorzaken. Pakken á 1000 velletjes, gereed om op te hangen, á 50 Cts’.

Telefoonboek
Kennelijk was nog niet iedereen overtuigd van het nieuwe alternatief voor kranten en oud papier. Het zou tot na de Tweede Wereldoorlog duren voordat toiletpapier in ieder huishouden vanzelfsprekendheid is geworden. Ik kan me nog herinneren dat er bij onze buurvrouw een telefoonboek uit het wc-raampje hing. Ze kwam dan ook wel van ver voor de Eerste Wereldoorlog. Wij vonden het vooral getuigen van een bedroevende zuinigheid. Dat harde papier leek ons geen pretje, om nog maar te zwijgen van de inktafdruk op je billen.

Popla, zacht toiletpapier
Popla kennen we allemaal. Voor wie dat niet het geval is. Het van oorsprong Nederlands merk toiletpapier werd in 1962 geïntroduceerd door de papierfabriek Page. Het merk werd vooral bekend van de sterreclame waarin op de wijs van het kinderliedje Hoedje van papier werd gezongen: “Popla is, Popla is, een twee drie vier, zacht toiletpapier. Koning, keizer, admiraal, Popla kennen ze allemaal. Een twee drie vier, sterk toiletpapier”.

Voorkeur 
Overigens onderscheiden marketeers in de toiletpapierbranche drie soorten gebruikers. Als eerste de groep pure prijskopers. Die zouden zelfs genoegen nemen met schuurpapier. Op de tweede plaats de groep die waar voor zijn geld wil. Deze groep kiest meestal eenlaags wit papier. De laatste en kleinste groep zijn consumenten die hoge kwaliteitseisen stellen.
En voor wie geïnteresseerd is in nog meer nieuws uit de toiletpapierbranche: de nieuwste trend is toiletpapier met luchtkussentjes en papier met kleur naar keuze, dat past bij het interieur. Dat u het maar weet.

Deze blog is het vervolg op Attributen op en rond de pot. 

 

Tussen alle nare berichten over trollenlegers, nepnieuws en alternatieve feiten speur ik naar positieve geluiden. ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’, luidt immers de bekende regel uit het gedicht Mei van Gorter.

Hoop
Het is even zoeken, maar een paar berichtjes van afgelopen week zijn goed voor nieuwe energie. Er stroomt weer water door de Boerenwetering, de Noord-Zuidlijn rijdt (bijna) en de eerste plasticvrije supermarkt opent in Amsterdam. De kunstenaarssociëteit Sexyland organiseert een rustgevende workshop wc verven. En de nieuwe collectie van modeontwerper Bas Koster gaat over hoop. Na de dood van zijn ouders heeft hij daar behoefte aan. Volgens hem is er ook in de samenleving hang naar hoop. Ik denk dat hij daar wel eens gelijk in zou kunnen hebben. O ja, en Femke Halsema wil de verbeelding weer aan de macht. Dat lijkt me sowieso een goed idee.

Pimpelpaars
Dus vooruit, niet zeuren, gooi open die luiken. Laat de wind er doorheen waaien, lucht door die tent. Volg een workshop en verf je wc pimpelpaars of in alle kleuren van de regenboog. Doe een dansje rond de pot, gooi je haar los of scheer het af. Het is lente, tijd voor een nieuw geluid.

Lees meer over Sexyland en de workshop wc verven in Het Parool.

En heb je nog meer inspiratie nodig? Laaf je dan aan het liedje Zeur niet van Annie M.G. Schmidt.

 

De oudste en grootste urinoirs van New York bevinden zich in het herentoilet van de Old Town Bar. Dit café in East 18th Street op Manhattan bestaat sinds 1892. Het ligt in de wijk ‘Ladies Mile’ – zo genoemd omdat deze vierkante mijl begin 20ste eeuw hét winkelgebied was voor welgestelde vrouwen. En wanneer hun mannen moesten lozen, deden ze dat in de Old Town Bar. Daar bevonden zich – voor die tijd – ultramoderne Hinsdale’s, ook wel de Cadillac onder de urinoirs genoemd. Niets overtreft deze heilige porseleinen schrijn.

Volle omvang
In de Old Town Bar vormen de twee urinoirs nog altijd het middelpunt van een vrijwel ongewijzigd herentoilet. De tijd lijkt hier bevroren, terwijl de hele stad eromheen is veranderd. De mahoniehouten wand strekt zich uit van tegelvloer tot plafond. In de ene hoek bevinden zich twee toiletpotten achter saloondeuren. Schuin daartegenover rijzen de porseinen urinoir-altaars de hoogte in. De spiegel boven hen vat de volle omvang van het moment. Volgens ingewijden zijn dit de twee laatste originele Hinsdale’s aan de oostkust. Kenmerkend zijn hun omvang, hoge randen en een speciale lage ‘spetter-functionaliteit’.

Felicitaties
In november 2010 bestonden de majestueuze urinoirs 100 jaar. (Geïnstalleerd in 1910, moest het café nog 18 jaar zonder doen.) Dat werd publiekelijk gevierd. Die avond waren ook dames welkom op de ‘heren’. Een champagnetoast werd uitgebracht, een eerbetoon uitgesproken en zelfs een brief met felicitaties voorgelezen van burgemeester Michael Bloomberg.

Sacraal moment
Het is niet de eerste keer dat de Hinsdale urinoirs zijn bezongen. Rodger Welsch: ‘In de eenzaamheid van de Hinsdale komt de mens om zichzelf te vinden. Menig zenmeester zal het serene vermogen van de Hinsdale benijden om de wijsheid te leren dat verlies ook winnen betekent.’
Volgens de restaurantcriticus van de New York Times Pete Wells zijn de Hinsdale’s niet te evenaren. En hij heeft toch wel heel wat heren-wc’s gezien. ‘Ik hou van alle oude urinoirs van Manhattan – die in de Old Town zijn waarschijnlijk de beste. Ik hou van hun diepte. Ze zijn zo groot dat ze de handeling van het urineren veranderen in een sacraal moment.’ Wells is vooral gefascineerd door de wijze waarop de bovenrand het zicht verandert: ‘Ik weet niet of dat is, zodat je kunt zien wat er gebeurt, of dat het was bedoeld om tegemoet te komen aan de vooruitstekende buiken van de officials van het stadhuis die hier driemaal per dag biefstuk aten’.

Grootsheid
Toch is het meest opvallende aan de urinoirs niet hun omvang, leeftijd of de opluchting die ze bieden als de feestvreugde wegspoelt. De Hinsdale’s worden universeel geliefd, gekoesterd en vereerd omdat ze de tijd even stil zetten. Met het bestijgen van de ver boven schouderhoogte uittorende giganten worden alle mannen gelijk – of het nu een zwerver, arbeider, ambtenaar, baron, een Vanderbilt of een Roosevelt is. De gebruiker treedt in de voetsporen van zijn voorgangers en wordt herinnerd aan zijn plek in de geschiedenis en eigen nietigheid.
Beschermd door de robuustheid van de Hinsdale leert hij de kunst van het loslaten. Want om met de Amerikaanse zakenman en auteur Alan Cohen te spreken: ‘We bereiken vrijheid als we alles loslaten dat onze grootsheid niet weerspiegelt. Een vogel kan niet hoog of ver vliegen met een steen op de rug gebonden. Maar laat de belemmering los en we zijn vrij om naar ongekende hoogten te stijgen.’

 

Lees ook mijn blog De watervallen van New York. 

Iedereen doet het. In de wereld van het toilet wordt geen onderscheid gemaakt tussen jong, oud, arm of rijk. In België kennen ze voor de wc de uitdrukking: ‘daar waar zelfs de keizer te voet gaat’. Want hoog of laag, koning, keizer, admiraal, poepen doen we allemaal.

Zwart-wit
Toch wordt er flink wat gediscrimineerd in de toilet-wereld.  Meestal gaat het om vrouwen en mannen.  Als je er eenmaal in of op zit, valt het best mee. Op de foto van Zoe Leonard Two Toilets (1994) hangen de wc’s broederlijk – of zo je wilt zusterlijk – naast elkaar. Een met zwarte en een met witte bril. Welke moet je dan kiezen? Ik zou voor de zwarte bril gaan, die witte vertrouw ik niet. Maar ook al kies je niet, niemand zal het weten.

Inperking
Discrimineren betekent onderscheid maken. Het is altijd de context waarin dat plaatsvindt die maakt of het te verkroppen valt. Als de discriminatie een inperking inhoudt – in het bijzonder voor deelname aan het openbaar leven – dan wordt het een andere zaak. Zoals – hieronder – tijdens het apartheid-regime in Zuid-Afrika: ‘whites only’.

Lees ook mijn blog De watervallen van New York en over New York en de kunst van het loslaten.

Een vriend vertelde dat hij als 17-jarige er een sport van maakte om in Frankrijk cafés waar je Coca-Cola kon drinken te bezoeken. Dat was in zijn tijd nog niet overal het geval. Jaren later deed ik hetzelfde, maar dan op zoek naar wijn. Tegenwoordig is mijn rode draad het toilet. Geboren met een zwakke blaas, te veel wijn gedronken, wie zal het zeggen, maak ik van de nood een deugd.

Water
Tijdens mijn recente bezoek aan New York zag ik heel wat wc’s voorbijkomen. Wat het meest op viel waren de gigantische spoelinstalaties. Haal de hendel omlaag en de godganse Niagara watervallen stromen naar beneden. Dat is New York, aan water geen gebrek.

Natuurwonder
In het Whitney Museum of American Art kwam ik in het werk van Zoe Leonard nog meer watervallen tegen. Haar verzameling vintage ansichtkaarten van de Niagara Falls vormen een wandvullende collage. Het  natuurwonder is te zien in verschillende jaargetijden en vanuit verschillende gezichtspunten. En elk beeld is net weer een beetje anders.

Perspectief
Zoe Leonard gebruikt vaak herhaling, subtiele verschillen in perspectief en verschuivingen in maat, waardoor ze je met andere ogen laat kijken naar ogenschijnlijk dezelfde beelden. In tegenstelling tot de vluchtigheid van de beeldcultuur van vandaag, vragen haar foto’s, sculpturen en installaties om wat langer stil te staan bij wat je ziet en hoe je kijkt.

Kodak
Vooral haar installatie How to Take Good Pictures zet aan het denken. Leonard rangschikte meer dan 1.000 exemplaren van het gelijknamige boek – een handleiding van 1912 tot 1998 van Kodak – in stapels, chronologisch volgens editie. Als je langs de 20 meter lange installatie loopt zie je de covers veranderen, qua stijl, typografie en als teken van technologische vooruitgang in druktechniek. Maar de inhoud verandert niet. Elke nieuwe editie herhaalt dezelfde criteria voor ‘goede foto’s’ en illustreert dat met dezelfde ‘well-to-do white people’.

En opnieuw moest ik naar de wc. Maar nu keek ik er toch net even anders tegenaan.

Lees ook mijn blog Zwart en wit broederlijk naast elkaar over de foto Two Toilets van Zoe Leonard. En mijn blog over New York en de kunst van het loslaten. 

Meer weten over het werk van Leonard lees dan  Why Zoe Leonard Is the Artist We Need in Today’s Instagram-Addled Age.

#Actie Zeikwijf is nauwelijks een half jaar geleden. De eis was helder, namelijk óók sanitaire voorzieningen voor vrouwen, mindervaliden en anderen die geen gebruik kunnen maken van een plaskrul. Naar schatting ondervinden 3 miljoen Nederlanders problemen door een tekort aan publieke toiletten. Vertaalt naar Amsterdam zijn dat ruim 150.000 inwoners. Tel daar nog eens de 21 miljoen toeristen bij die jaarlijks door de stad zwalken en hun plas of grote boodschap kwijt moeten. Dan zou je toch denken dat goede publieke toiletvoorzieningen een topprioriteit heeft. Niet enkel voor het gemeentebeleid, ook voor alle politieke partijen. Maar wie in de Amsterdamse verkiezingsprogramma’s op zoek gaat naar de woorden ‘wc’, ‘toilet’ of ‘openbare sanitaire voorzieningen’ die houdt het niet droog. Het is net zo ver zoeken naar de wc als in de stad zelf.

Boter bij de vis
In het verkiezingsprogramma van 50PLUS Amsterdam, de doelgroep zou je denken, is vast wat te vinden over toiletten. Maar helaas. Niets.
De Partij van de Ouderen maakt er weinig woorden aan vuil en schrijft: ‘Er worden meer schone en veilige openbare toiletten geplaatst’. Punt.
De SP beklaagt zich er over dat onze publieke voorzieningen door rechts beleid al jaren weggegeven worden aan de vrije markt. Oké, maar dan willen we wel boter bij de vis. Wat gaat de SP doen aan meer openbare toiletten?
BIJ1 pleit voor meer gender-neutrale toiletten naast mannen- en vrouwentoiletten in alle openbare en publieke ruimtes. Je zou denken, laten we eerst maar eens zorgen voor meer openbare wc’s in het algemeen.
De Partij van de dieren schrijft: ‘Amsterdam leefbaar houden vraagt om drastisch andere keuzes’. Maar in hun plan B worden die drastische keuzes niet voor het toilet gemaakt.

Toeristenbelasting
De titel van het verkiezingsprogramma van VVD Amsterdam luidt: ‘Durf & optimisme’. Dus daar verwachten we wel wat van. Maar de verhoging van de toeristenbelasting wordt niet besteed aan meer wc’s, maar aan intensievere reiniging van de stad. Wellicht zou dat wat minder nodig zijn met meer toiletten?
GroenLinks vindt dat Amsterdam een stad moet zijn van, voor en door Amsterdammers. Fijn, dat vinden wij ook. Maar in het programma voor de stad komt het woord wc niet voor.
Bij de PvdA hoopte ik onder de kop ‘Makkelijk onderweg door een mooie stad’ iets te lezen over toiletvoorzieningen. Maar het ging over verkeersveiligheid en toegankelijkheid van gebouwen in het algemeen.
D66 meldt als enige in haar programma dat er in Amsterdam vrijwel geen openbare wc’s zijn, geschikt voor vrouwen. Als het aan hen ligt, wordt dit aantal uitgebreid, bijvoorbeeld in bewaakte fietsstallingen die (deels) dag en nacht open zijn.

3 Miljoen
Natuurlijk gaat het in verkiezingsprogramma’s om de grote lijnen. En openbare toiletten is misschien een onderwerp waar een partij zich niet graag mee wil profileren; voor je het weet associeert de kiezer je met pies en poep.
Op landelijk niveau is men daar overigens niet vies van. Met een motie van D66-Kamerlid Vera Bergkamp heeft de Tweede Kamer in februari afgedwongen dat het kabinet zich gaat beijveren voor meer openbare wc’s. In de motie wijst Vera Bergkamp op de ruim 3 miljoen mensen in Nederland met een ziekte die de toiletgang moeizaam maakt. ‘Bij hoge nood mogen mensen met prostaatproblemen, MS, een stoma of kanker soms niet eens naar het toilet in een winkel.’ De kamer wil dat het kabinet in gesprek gaat met werkgeversorganisaties (VNO-NCW en MKB Nederland) over de toegankelijkheid van toiletten en met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over de hoeveelheid openbare toiletten.

Ruime pot 
Dit regeringsbesluit is wel een stok achter de deur. Over de manier waarop de gemeente Amsterdam dit gaat aanpakken, tasten we vooralsnog in het duister. Geldgebrek is telkens het argument waarmee Amsterdam haar terughoudend toiletbeleid verdedigt. Maar met de verhoging van de toeristenbelasting is er een ruime pot waaruit publieke toiletvoorzieningen betaald kunnen worden.

Stemadvies
Met de wc als criterium kan ik u helaas geen stemadvies geven voor de Amsterdamse gemeenteraadverkiezingen. Wel roep ik u op om alle partijen tijdens de debatten de komende tijd flink een poepje te laten ruiken.

En deel deze blog vooral.

Lees ook Betaal publieke (dames) wc’s met toeristenbelasting  en Over zeikwijven, hoge nood en de plaskrul.

Laatst hoorde ik een collega in de wc naast me druk aan het bellen.”Haal jij de kinderen op?”, vroeg hij waarschijnlijk aan zijn vrouw. Hij is niet de enige die ‘oneigenlijk’ gebruikmaakt van de toiletruimte van zijn werkgever. Ook ik doe het regelmatig. Zo heb ik al heel wat Wordfeud-puzzeltjes opgelost, recepten opgezocht en nieuws gecheckt op de wc van mijn baas. Het is maar wat prettig om in de hectiek van het werk even een moment te nemen voor jezelf. Opgeladen en wel kan je daarna weer met volle moed de werkvloer betreden.

Sfeervol
Ik las ergens dat de toiletruimte steeds meer het karakter krijgt van een ‘verblijfruimte’. Hoe dat er uit ziet, weet ik niet. Maar het klinkt aantrekkelijk. Vast geen witte tegeltjes. Ik stel me een warme ruimte voor. Er is zeker veel te zien, iets te horen en te lezen. Misschien met stemmige muziek, vakbladen en een uitschuiftafel om je Ipad en kop koffie op te zetten. In ieder geval is het sfeervol zitten daar.

Gezellig
Over gezelligheid gesproken. Ik herinner me dat er tot laat in de jaren ’90 op het werk gerookt werd en er asbakken in de wc-ruimtes hingen. Soms kom je nog wel eens zo’n zielige verlaten asbak tegen. Zoals op de foto bij een bekende autodealer.

Duo-toilet
Het zou nog eens wat zijn, als het duo-toilet opnieuw zijn intrede doet in de sanitaire wereld. Want dat is toch wel het toppunt van gezelligheid.
Net zoals de Romeinen, gemoedelijk naast elkaar op het toilet. Het badhuis en de latrine – de openbare toilet – waren plekken om uit te rusten en te praten. De latrine bestond uit een aantal gaten naast elkaar, boven een trog waar stromend water doorheen liep. De Romeinen combineerden zo hun streven naar hygiëne met het sociale leven.

Empoweren
Gezelligheid is een groot goed. Maar ik vrees dat de duo-wc op kantoor het niet gaat worden. Je wilt niet alles mee krijgen van je collega’s.
Voorlopig koesteren we nog even dat moment voor jezelf op de wc van de baas. Ik kan je verzekeren: het helpt om je in alle rust op te laden en te empoweren. Daar kan je baas niks op tegen hebben. Sla jezelf nog maar eens op de borst en zeg daarbij hardop: IK BEN RETEGOED BEZIG!!! Zo, nu kun je weer terug naar de slangenkuil in de kantoortuin.

Vind je dat de wc op jouw werk een stylingadvies nodig heeft? Je kunt er met me van gedachten over wisselen. Neem gerust contact met me op.

PS In mijn volgende blog een stemadvies voor de gemeenteraadsverkiezingen.

De directeur van de Amsterdamse stadschouwburg beklaagde zich er over hoe kostbaar ze waren in de aanschaf. Het was de eerste keer dat ik het woord hoorde, maar ik kon me er onmiddellijk van alles bij voorstellen. Schaamschotjes.

Schuine blikken
Ook al hoef ik me nergens voor te schamen, ik ken wel plaatsvervangende schaamte daar bij het urinoir. Of eigenlijk is het meer een ongemakkelijkheid naast mannen die zich proberen te concentreren. Niet afgeleid door pottenkijkers of schuine blikken geeft de beschutting van het schaamschot de nodige rust.

Kroketten
En als er dan ook nog een vlieg in de pot zit, helpt dat om te focussen. Of nog beter, zoals laatst gespot in een Noordhollands tankstation – de aanbieding van de week: 2 rundvleeskroketten voor maar 3 euro. Ja, dan ga je wel!

Van de week kreeg ik van twee kanten foto’s toegestuurd. Uit Berlijn en een uit India. Beide foto’s gingen vergezeld van een toelichting. De ene was een foto van een kinderwc’tje en de ander een met een hele grote urinoir erop. Voor de een moet je op je knieën en voor de ander op je tenen.
De inzenders geloof ik onmiddellijk. Zo betrouwbaar als goud. Maar de kwestie is deze: het komt niet over.
Eigenlijk had er even iemand naast moeten gaan staan. Zodat het object vergeleken kan worden met de menselijke maat. Maar dat blijkt toch een lastige vraag, niemand wil op of nabij de wc gefotografeerd worden.

Zoenlippen
Dan toch nog maar eens ingezoomd op beide foto’s. We gaan er even op een speelse manier omheen denken, zoals journalist Hans Aarsman zijn duiden van foto’s noemt.
Het kleine kinderwc’tje hierboven is beslist een snoezig gevalletje. De bril lijkt op de bloedmooie rode  zoenlippen van moeder. En als je goed kijkt is het een hele afstand tussen wc en de papierhouder en spoelknop. Bovendien is de wc-pot bijna even hoog als de toiletpapierhouder inclusief rol. Dit is echt wel een klein wc’tje.

Reuzen
En nu ik met een frisse blik nog eens het urinoir bestudeer: de stortbak van de wc ernaast – waar je nog net de bovenste rand van de bril tegenaan ziet staan – bevindt zich inderdaad heel wat lager. Deze vondst komt uit Jodhpur, een stad in noordwesten van India. Misschien wonen daar wel reuzen? Of misschien is dit wel een urinoir waarin je moet gaan zitten? We missen dan wel nog het trapje.

Met of zonder gezicht
Tot slot, een oproep aan iedereen; blijf vooral foto’s sturen. Maar denk aan de menselijke maat. En als dat de foto duidelijker maakt, fotografeer dan jezelf of je partner er op, desnoods zonder gezicht, maar wel met benen. Want om met Juf Ank uit de Luizenmoeders te spreken: ‘Dat vinden wij niet raar. Dat vinden wij alleen maar heel bijzonder.’

Dank alvast!

‘Für unsere ganz kleinen’, staat er op de verlaten houten verhoging. Het klinkt vertederend en zo ziet het er ook uit. Het attribuut helpt die kleine om op de goede hoogte te komen en niet buiten de lijntjes van de pot te kleuren.

Handgreep
Over attributen op en rond de wc gesproken. In Italië zag ik een houten deksel met een reuze handige greep er aan. Waarom zien we zo’n handgreep niet vaker? Want als je er over nadenkt, echt fris is het niet om met je vingers te moeten wurmen tussen bril en deksel.

 

Voetpedaal
Sowieso lijken de Italianen wat huiveriger om hun handen te gebruiken. Op Sicilië zag ik heel wat wc’s met een voetpedaal om door te spoelen.

Wc-papier
Mijn zus vertelde me dat ze op vreemde wc’s eerst een extra bril maakt van een laag wc-papier. Het is even wat werk, maar wel zo hygiënisch. Bovendien geeft het een optimaal zitcomfort, aldus zuslief.
Ja, ik hoor het u al denken – wat een creatieve familie is dat toch. Dat zijn we beslist, zeker als het gaat om het toilet.

Natuurgeweld
Dat brengt me op mijn eigen creativiteit met het attribuut, de wc-doortrekker. Als kind vond ik zo’n witte porseleinen fascinerend. Een ruk aan de ketting veroorzaakte een bulderende oorverdovende stortvloed aan bruisend, kolkend, kletterend natuurgeweld. Thuis hadden we een moderne plastic trekker aan een koord. Met de trekker als microfoon zong ik de sterren van de hemel. Of eerlijk gezegd – met de wetenschap van nu, denk ik dat mijn zangkunsten regelmatig buiten de lijntjes kleurden. En zo’n houten verhoging als podium had daar weinig aan verholpen.

Met dank aan mijn zuslief Marjanne. Lees in mijn blog Koning, keizer, admiraal meer over wc-papier.

En voor wie nog eens het geluid van een ouderwetse wc met stortbak wilt beluisteren. Hou je vast.

In de Britse serie Victoria kwam alles samen: geschiedenis, royals, drama en mijn fascinatie voor de wereld van de wc. Prins Albert, echtgenoot van koningin Victoria, demonstreerde het eerste watercloset aan zijn hofhouding. “Ik hoop dat ooit alle huishoudens een troon voor zichzelf hebben”, sprak hij daarbij als wens uit. De prins (1816-1861) was een groot voorstander van technologische vooruitgang. En ongetwijfeld hoorde daar het watercloset, de toiletpot met waterspoeling, bij.

Veredeld gluren
Paleizen bezoeken en series als The Crown en Victoria bekijken, is toch een soort van veredeld gluren bij de koninklijke buren. Soms je verliezen in het sprookje. Lekker verlustigen aan alle pracht en praal. En wegdromen naar andere tijden. Tegelijkertijd je realiseren dat koninginnen, koningen, prinsen en prinsessen ook maar mensen zijn, met hun eigen sores.
Als kind bedacht ik regelmatig dat de koningin ook gewoon naar de wc moet. Misschien heeft dat wel dezelfde werking als de tip om de zenuwen tijdens het spreken in het openbaar de baas te blijven door je publiek bloot voor te stellen. Het helpt om de wereld terug te brengen tot menselijke proporties.

Paleis Soestdijk
Eind vorig jaar was er nog een laatste kans om Paleis Soestdijk te bezoeken. Koningin Juliana kon nog wel eens driftig op tafel slaan: ze wilde gewoon zijn, zoals alle andere mensen. En ik hoopte nog een keer een blik te werpen op haar ‘gewone’ toilet. Maar helaas. Dat zat er niet meer in. De deur bleef gesloten. Wel vond ik op internet de foto hieronder.

Bovendien een fragment uit Andere tijden over de desperate staat van het paleis en de ‘gewoonheid’ van haar bewoners.

Natuurlijke mest
Als in 1986 het water na een flinke regenbui het paleis binnenstroomt, moet in korte tijd een riool worden aangelegd. Kees Stam, destijds uitvoerder bij grondbedrijf Woestenburg: “Tot dan toe loosden ze op de bodem. De fecaliën verteerden gewoon en het water liep in het zand weg.” De klus moest geklaard worden tijdens de zomervakantie van de koninklijke familie. Bij terugkeer vond de koningin haar gazon er wel wat kaal en minder groen uitzien. Tja, het miste alle natuurlijke mest en bewatering. Om te bedanken nodigden koningin en prins de hele ploeg uit voor een hapje en een drankje. Stam: “Net als bij je opa en oma. Ja, zij moeten ook naar de wc, en daar moesten wij voor zorgen”.

Troon met gat
Qua wc’s-kijken had ik afgelopen zomer meer succes bij de aartshertog Maximiliaan van Habsburg. Kasteel Miramare, het zomerverblijf van de latere keizer van Mexico ligt aan de Golf van Triëst. De broer van keizer Frans Jozef en zwager van Sissi woonde hier van 1860 tot 1864.

En daar verstopt in een nis in de badkamer zag ik een zetel met een gat. Het zijn juist de hoekjes die ons zo veel leren over de geschiedenis. De postoel, ofwel chaise percé stond er maar zielig bij.
Maximiliaan werd in Mexico ter dood veroordeeld. Zijn echtgenote Charlotte, dochter van koning Leopold I van België, keerde in 1866 terug naar Italië om politieke steun te zoeken. Ze zou haar echtgenoot niet meer terugzien, want een jaar later werd hij in Mexico vermoord. Charlotte raakte in de war en trok zich terug op Miramare. Door haar personeel in onwetendheid gehouden over de dood van haar man, zie je haar zitten op de troon met gat in die nis. Daar onder de klok. Diep ongelukkig en helemaal de weg kwijt.

Gemakstoel
In het Nederlands wordt zo’n postoel ook wel aangeduid als kamergemak of gemakstoel. Op Paleis Het Loo is er nog een te zien van Willem III (1849-1890). Zelfs een verplaatsbare met waterspoeling. Want een koning gaat niet naar de wc, de wc komt naar hem. Overigens ook een treurig verhaal, met die Willem III. Aan het eind van zijn leven kwam de gemakstoel goed van pas. De koning was zo ziek dat hij zijn slaapkamer niet meer uit kwam.
Een aantal ministers begluurde hem vanachter een kamerscherm om te beoordelen of hij nog wel toerekeningsvatbaar was. Dat bleek knap mis. De koning werd ‘buiten staat’ gesteld om te regeren.

Staatszaken
Toch maar even terug naar de postoel. De Oostenrijkse keizer Frans Jozef beschikte over een draagbaar gemak, dat eruitzag als een kleine hutkoffer. Zo was hij ook op reis van alle gemakken voorzien. Heel chique.
Het toilet en de inrichting van de toiletruimte zeggen iets over ons en over de tijd. In de zestiende eeuw stond los sanitair in de keuken of slaapkamer. Ook zonnekoning Lodewijk XIV ging al poepend gewoon door met staatszaken. Pas in de Victoriaanse tijd werd de stoelgang een activiteit waarvoor je je behoorde te schamen, dus uitgevoerd in afzondering.

Eigen troon
Vernieuwingen in de wereld van de wc zijn niet meer zo opzienbarend als in de tijd van prins Albert. Koningen en koninginnen vormen al lang niet meer de avant garde als het gaat om sanitair. Moeten zij het doen met oude tochtige, koude buitenverblijven en paleizen, ‘gewone’ mensen maken van hun toilet steeds meer een ‘verblijfsruimte’ met de allure van een paleis. Maar hoe luxe of sober ook, een drol in een gouden toilet blijft een drol.
De droom van prins Albert ‘ieder huishouden zijn eigen troon’ is uitgekomen op het Britse eiland en in de westerse wereld. Maar nog steeds heeft eenderde van de wereldbevolking geen toegang tot wc’s.
Daar valt echt geen mooier sprookje van te maken.

De tweede foto in deze blog lijkt op het watercloset dat prins Albert liet installeren voor zijn hofhouding, maar is het niet. Deze watercloset uit eind 19de eeuw is te bekijken in Villa Malfitano in Palermo. Zie ook Mijn top 5 meest indrukwekkende toiletten van 2017 .

Wie meer wil weten over koning Willem III: bekijk De koning die te ziek was om koning te zijn. 

 

 

Bovenstaande twee foto’s kreeg ik van vriendin L. Zij trof de wc-bordjes aan bij de bakker in Edam. Ladies are always right. Daar is geen speld tussen te krijgen. Dan de rechter aanwijzing, dat is een interessante. Men are left because… Op zoek naar de wc leest het als een richtingaanwijzer. Men please go to the left. Maar de pijl eronder wijst naar rechts en niet naar links en dat roept vragen op.

Links- of rechtsdragend
Worden hier misschien heren met een linkse politieke oriëntatie naar rechts verwezen? Mijn Amerikaanse vriend meent er een knipoog in te zien naar de uitdrukking: I dress to the “left”. Wie als man wel eens een handgemaakt kostuum heeft laten aanmeten, weet dat de kleermaker dan vraagt: bent u links- of rechtsdragend? Zodat hij daar rekening mee kan houden bij het maken van de broek. Maar ook bij deze uitleg blijft de vraag hoe we dit bord moeten lezen. Worden alle linksdragende mannen naar rechts verwezen? Het blijft raadselachtig.

Louis van Gaal
Misschien is het Engels hier een tikkeltje vrij gebruikt. Zeg maar, de kunst die Louis van Gaal zo knap verstaat. Want are left kan betekenen: achterblijven, worden over gelaten, overblijven, nog over zijn. Dus als we er een ‘Louis van Gaaltje’ van maken, geeft de wc misschien wel antwoord op de vraag waarom mannen overblijven of achterblijven. Je weet ’t niet.

Uiteindelijk toch maar L. gebeld en zij gaf uitsluitsel. Want wat ik niet wist: de bordjes hangen zoals hierboven naast elkaar. En dat geeft de leesrichting aan.

Ik fantaseerde er weer eens veel te veel op los. Het is gewoon heel simpel. Mannen naar links, omdat vrouwen altijd gelijk hebben. Het komt allemaal voor de bakker daar in Edam.

Met dank aan vriendin L.

Heb jij een mooi exemplaar voor mijn beeldbank, mail ‘m dan vooral naar info@lordstoiletblog.nl